آیا واقعا استرس دشمن ماست؟ (تحقیقات جدید خلاف آن را ثابت می‌کند!)

همه ما در زندگی استرس را تجربه کرده ایم. چه استرس ناشی از یک کار سخت باشد، چه استرس ناشی از یک رابطه دشوار، و چه استرس ناشی از مشکلات مالی، استرس جزء لاینفک زندگی ماست. اما آیا واقعا استرس دشمن ماست؟ آیا همیشه چیز بدی است و واقعا ما را بیمار می کند؟

سال‌های سال باور عموم و حتی متخصصین بر این بود که استرس برای سلامتی مضر است و حتی اکثر قریب به اتفاق مردم، استرس را دشمن خود می‌دانستند. چرا که بین میزان استرس و افزایش ریسک انواع بیماری‌ها (از یک سرماخوردگی معمولی گرفته تا بیماری های قلبی عروقی) ارتباط روشنی متصور بودیم. اما تحقیقات جدید نشان می دهند که استرس آنقدرها هم که فکر می کنیم برای ما مضر نیست، بلکه این نگرش ما نسبت به استرس است که تعیین می کند آیا استرس برای ما مضر است یا خیر.

تحقیقات علمی در این باره چه می گویند؟

در جریان یک پژوهش در آمریکا، محققین حدود سی هزار بزرگسال را به مدت هشت سال مورد بررسی قرار دادند و با پرسیدن اینکه «در طول سال گذشته، چه میزان از استرس را تجربه کردید؟» شروع کردند و بعد پرسیدند « آیا باور دارید که استرس برای سلامتی شما زیان آور است؟» و سپس به واسطه آمار مرگ و میر بررسی کردند تا متوجه شوند که در میان این افراد چه کسی فوت کرده است و چه کسی در قید حیات است.

نتایج نشان داد که افرادی که استرس زیادی را تجربه کرده اند، ۴۳ درصد بیشتر در معرض خطر مرگ قرار دارند. اما این فقط برای افرادی بود که باور داشتند استرس برای سلامتی زیان آور است. کسانی که استرس زیادی را تجربه کرده بودند، اما عقیده ای بر مضر بودن آن نداشتند، دیگر احتمال مرگ و میرشان آنقدر نبود. در واقع، آنها کمترین ریسک مرگ را داشتند.

این مطالعه نشان داد که باور به اینکه استرس برای شما مضر است، می تواند بیش از ۲۰۰۰۰ مرگ در سال در آمریکا را رقم بزند. این یعنی باور داشتن به مضر بودن استرس، پانزدهمین دلیل مرگ در آمریکا در سال گذشته بوده است. (بالاتر از بیماری‌هایی مثل سرطان پوست، ایدز و حتی قتل‌های اتفاق افتاده!)

تغییر نگرش نسبت به استرس

پس سوال این است که آیا تغییر نگرش ما نسبت به استرس، ما را سالم تر می کند؟ بله. وقتی شما ذهنیتتان را راجع به استرس عوض کنید، می توانید پاسخ بدنتان را هم به استرس تغییر بدهید.

برای اینکه این موضوع را بهتر درک کنید، بیایید یک آزمایش فرضی انجام دهیم. تصور کنید که در یک مطالعه استرس شرکت می کنید. در این آزمایش، شما باید در پنج دقیقه یک سخنرانی بدون آمادگی قبلی در مورد نقاط ضعف شخصیتی تان داشته باشید، در حالی که یک هیئت ارزیاب شما را تماشا می کند و به شما بازخورد‌های دلسرد کننده می‌دهد. سپس، باید یک تست ریاضی را انجام دهید، در حالی که فردی که آزمون می گیرد شما را اذیت می کند و روی مختان راه می‌رود!

در این شرایط، همه ما احتمالا کمی استرس می گیریم. ممکن است تپش قلب بگیریم، سریع تر نفس بکشیم، یا شروع به عرق کردن کنیم. اما چه می شود اگر به جای اینکه این علائم را به عنوان نشانه هایی از تشویش و اضطراب ببینیم، آنها را به عنوان نشانه هایی ببینیم که بدن ما نیرو گرفته تا ما را برای رویارویی با این چالش آماده کند؟

در یک مطالعه در دانشگاه هاروارد، به شرکت کنندگان آموزش داده شد که استرس خود را به عنوان یک عامل مفید ببینند. به آنها گفته شد ایرادی ندارد که تپش قلب دارند. این تپش قلب، آنها را برای اقدام آماده می کند و نفس کشیدن سریع‌تر باعث می شود اکسیژن بیشتری به مغزشان برسد. شرکت کنندگانی که یاد گرفته بودند که به نشانه‌های استرس به عنوان عوامل مفید نگاه کنند، استرس و بی قراری کمتری داشتند و اعتماد به نفس بیشتری نشان دادند.

جالب تر از همه اینکه واکنش فیزیکی بدن آنها به استرس تغییر کرد. در واکنش معمولی استرس، ضربان قلب شما افزایش پیدا می کند و رگ های شما منقبض می شوند. اما شرکت کنندگان این مطالعه، با وجود این که قلبشان همچنان تند می‌تپید، ولی رگ های خونی شرکت کنندگان آرام باقی ماند. این وضعیت قلبی و عروقی به مراتب سالم‌تر  از حالت عادی است و بیشتر شبیه لحظاتی است که لذت و شجاعت را تجربه می کنیم تا یک موقعیت استرس‌زا. پس می‌بینیم که نگرش ما درمورد استرس چقدر می‌تواند حتی روی بیولوژی بدن ما تاثیر داشته باشد.

استرس ما را اجتماعی می کند

اما این تمام ماجرا نیست. یک جنبه دیگر از واکنش به استرس وجود دارد که کمتر شناخته شده است: استرس شما را اجتماعی می کند. برای درک این موضوع، باید در مورد هورمونی به نام اکسی توسین صحبت کنیم. اکسی توسین اغلب به عنوان “هورمون نوازش” شناخته می شود، زیرا وقتی کسی را در آغوش می گیرید، میزان آن افزایش پیدا می کند.اما این فقط بخش کوچکی از عملکرد اکسی توسین است.

این هورمون غریزه اجتماعی بودن مغز ما را نیز تنظیم می‌کند و ما رو تشویق می‌کند که به تقویت روابط نزدیکمان بپردازیم. اکسیتوسین به ما تمایل برای ارتباط فیزیکی با دوستان و خانواده‌مان می‌دهد و همدلی ما با دیگران را نیز افزایش می‌دهد. حتی باعث می‌شود برای کمک کردن و حمایت از کسانی که برایشان اهمیت قائل هستیم، رغبت بیشتری پیدا کنیم. اما علاوه بر همه این‌ها، اکسی توسین یکی از هورمون‌های مرتبط با استرس هم است.

هنگامی که استرس داریم، مانند آدرنالین که در پاسخ به استرس ترشح می‌شود و باعث تپش قلب ما می‌شود، غده هیپوفیز ما نیز اکسی توسین را ترشح می کند. اکسی توسین به ما انگیزه می دهد تا به دنبال حمایت باشیم و احساسات خود را با دیگران در میان بگذاریم به‌جای اینکه توی خودمان بریزیم. در واقع این مکانیسم (پاسخ استرس) ما را ترغیب می‌کند که وقتی زندگی دشوار است، در میان افرادی باشیم که ما را دوست دارند و از ما حمایت می‌کنند.

جالب اینجاست که اکسی توسین نه تنها بر مغز ما تاثیر می گذارد، بلکه از سیستم قلب و عروق ما نیز در برابر اثرات استرس محافظت می کند. این هورمون به بهبود آسیب های ناشی از استرس به قلب ما کمک می کند و حتی می‌تواند رگ های خونی ما را در هنگام استرس آرام نگه دارد. تمام این مزایای فیزیکی اکسی توسین، از طریق روابط اجتماعی و حمایت دیگران تقویت می شوند. به این ترتیب، وقتی ما تحت استرس به دیگران می‌پیوندیم، چه برای جستجوی حمایت و چه برای یاری رساندن به بقیه، اکسی توسین بیشتری آزاد می‌کنیم، پاسخ بدن ما به استرس سالم تر می‌شود، و درواقع سریع تر بهبود پیدا می‌کنیم.

کمک کردن به دیگران

در یک مطالعه دیگر که روی ۱۰۰۰ آمریکایی (با سنین ۳۴ تا ۹۳ سال) نشان داد که علی رغم این که هر تجربه‌ی پر تنش در زندگی، مثل مشکلات مالی یا بحران های خانوادگی، خطر مرگ را ۳۰ درصد افزایش می‌دهد اما افرادی که وقت خود را برای کمک و حمایت از دیگران صرف می‌کنند، هیچ افزایش خطر مرتبط با استرسی را نشان نمی‌دهند.  این نشان می‌دهد که اهمیت دادن و توجه به دیگران باعث انعطاف پذیری در برابر استرس می شود.

نتیجه گیری؛ آیا واقعا استرس دشمن ماست؟

استرس بخش جدایی ناپذیری از زندگی ماست، اما نحوه برخورد ما با آن تعیین می کند که آیا واقعا استرس دشمن ماست و برای ما مضر است یا خیر. وقتی به استرس به عنوان یک مکانیسمی که کمک می‌کند برای موقعیت‌های دشوار آماده شویم نگاه می‌کنیم، از اثرات منفی آن در امان می‌مانیم. همچنین هنگامی که در زمان استرس با دیگران ارتباط برقرار می کنیم، انعطاف پذیری خود را نسبت به استرس بالا می‌بریم.

پس دفعه بعدی که استرس را تجربه کردید، به یاد داشته باشید که این خود بدن شماست که به شما کمک می کند تا از پس این چالش بر بیایید. به دنبال حمایت باشید و به دیگران نیز کمک کنید. با استرس خود دوست باشید، نه دشمن.

به جای تلاش برای دوری از استرس، به دنبال معنا در زندگی خود باشید و به خودتان اعتماد داشته باشید که از پس استرس‌هایی که در مسیر آن پیش می‌آید، بر می آیید.

نویسنده: دکتر کلی مک گونیگال – تیم تحریریه نیمکت